W przypadku, gdy pracownik lub pracownicy ulegną wypadkowi przy pracy, okoliczności i przyczyny wypadku ustala powoływany przez pracodawcę zespół powypadkowy. Powołanie zespołu jest obowiązkiem pracodawcy, od którego nie może on zostać zwolniony nawet w przypadku oczywistego przyczynienia się pracownika do zdarzenia czy braku związku z pracą. Koszty przeprowadzenia postępowania mającego na celu ustalenie przyczyn i okoliczności wypadku ponosi pracodawca.
Skład zespołu powypadkowego
W skład zespołu powypadkowego powinien wchodzić pracownik służby BHP i społeczny inspektor pracy. Jeżeli u danego pracodawcy nie ma obowiązku tworzenia służby BHP, drugą osobą w zespole powypadkowym może być sam pracodawca, pracownik zatrudniony przy innej pracy, któremu powierzono wykonywanie zadań służby BHP, albo też specjalista spoza zakładu pracy.
W przypadku kiedy u pracodawcy nie działa społeczna inspekcja pracy to w skład zespołu, zamiast społecznego inspektora pracy, wchodzi pracownik, który posiada aktualne zaświadczenie o ukończeniu szkolenia w zakresie BHP.
W sytuacji, kiedy z powodu zbyt małej liczby pracowników zatrudnionych u danego pracodawcy, nie jest możliwe utworzenie dwuosobowego składu zespołu powypadkowego, tworzy się zespół, który składa się z pracodawcy i specjalisty spoza zakładu pracy.
Zadania zespołu powypadkowego
Zespół powypadkowy składający się z wyżej wskazanych członków ma za zadanie niezwłocznie ustalić okoliczności i przyczyny wypadku. W szczególności jego czynności polegają na:
- dokonaniu oględzin miejsca wypadku, sprawdzenie stanu wykorzystywanych maszyn oraz urządzeń ochronnych a także zbadania ogólnych warunków wykonywania pracy;
- w zależności od konieczności sporządzenie szkicu lub fotografii miejsca, w którym doszło do wypadku;
- wysłuchaniu wyjaśnień poszkodowanego;
- zebraniu informacji od ewentualnych świadków wypadku, zasięgnięciu opinii lekarza lub innych specjalistów w zakresie skutków zaistniałego zdarzenia;
- zebraniu innych dowodów;
- dokonaniu prawnej kwalifikacji wypadku zgodnie z ustawą o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych;
- określeniu środków profilaktycznych oraz wniosków związanych z ryzykiem wystąpienia wypadków na zajmowanym stanowisku w przyszłości.
Protokół powypadkowy
Po ustaleniu okoliczności i przyczyn wypadku, zespół powypadkowy obowiązany jest sporządzić w terminie 14 dni od zaistnienia zdarzenia protokół powypadkowy zgodnie ze wzorem, który określony został w rozporządzeniu Ministra Gospodarki i Pracy w sprawie wzoru protokołu ustalenia okoliczności i przyczyn wypadku przy pracy.
W protokole tym zamieszcza się następujące informacje:
- dane identyfikujące pracodawcę, u którego zatrudniony był poszkodowany pracownik (imię, nazwisko, nazwa, adres, NIP, REGON, PESEL);
- skład zespołu powypadkowego, dokładne określenie czasu zajścia wypadku, dane osoby poszkodowanej;
- informacja: kto zgłosił wypadek;
- okoliczności wypadku;
- stwierdzone przyczyny wypadku, ze wskazaniem: czy wypadek powstał na skutek nieprzestrzegania określonych przepisów prawa pracy (precyzuje się jakich) przez pracodawcę, pracownika czy też na skutek stwierdzonego stanu nietrzeźwości lub zażycia środków psychotropowych;
- skutki wypadku w postaci odniesionych urazów;
- stwierdzenie podsumowujące ze wskazaniem: czy zdarzenie można zakwalifikować jako wypadek przy pracy wraz z uzasadnieniem;
- określenie dotyczące rodzaju wypadku przy pracy;
- wnioski i zalecenia profilaktyczne.
Protokół najczęściej w trzech egzemplarzach
Protokół, który zawiera powyższe informacje, sporządza się w niezbędnej liczbie egzemplarzy. Najczęściej przyjmuje się, że będą to trzy egzemplarze, mianowicie dla osoby poszkodowanej, dla pracodawcy oraz dla potrzeb ZUS. Do protokołu należy dołączyć niezbędne dokumenty, takie jak:
- zapisy wyjaśnień poszkodowanego;
- ewentualne zeznania świadków;
- sporządzoną pisemną opinię lekarza, innych specjalistów w zakresie odniesionych urazów;
- wykonane fotografie lub szkice, jeżeli takowe istnieją;
- ewentualne zastrzeżenia i uwagi do protokołu, jeżeli zostały zgłoszone.
Zastrzeżenia poszkodowanego lub jego rodziny
Zespół powypadkowy obowiązany jest zapoznać samego poszkodowanego z treścią sporządzonego protokołu oraz przekazać informację o możliwości zgłoszenia uwag i zastrzeżeń. Jeżeli poszkodowany w wyniku wypadku zmarł, powyższe czynności odpowiednio odnosi się do rodziny zmarłego pracownika.
W ciągu 5 dni od sporządzenia i przekazania protokołu powinien on być odpowiednio zatwierdzony przez pracodawcę albo zwrócony zespołowi powypadkowemu w celu usunięcia ewentualnych nieścisłości. Zatwierdzony protokół pracodawca obowiązany jest doręczyć poszkodowanemu, a jeżeli ten zmarł – jego rodzinie, a także właściwemu inspektorowi pracy PIP (w razie ustalenia wypadku śmiertelnego, ciężkiego lub zbiorowego).
Statystyczna karta wypadku GUS
Statystyczną kartę wypadku przy pracy GUS wypełnia się na podstawie zatwierdzonego protokołu powypadkowego. Kartę taką wypełnia się tylko w przypadku, kiedy zaistniałe zdarzenie uznane zostało za wypadek przy pracy lub zdarzenie zrównane z wypadkiem przy pracy. Po jej wypełnieniu pracownik służby BHP publikuje ją w formie elektronicznej na portalu sprawozdawczym Głównego Urzędu Statystycznego. Pewne odstępstwo co do sposobu przekazywania dokumentu zachodzi w przypadku pracodawcy zatrudniającego nie więcej niż 5 pracowników. Może on przekazać oryginał karty, który sporządzony został w formie papierowej do Urzędu Statystycznego w Gdańsku, po uzasadnieniu wyboru tej formy przekazu.
Protokół powypadkowy a rejestr wypadków
Protokół powypadkowy stanowi również podstawę informacji gromadzonych w prowadzonym przez pracodawcę rejestrze wypadków. Nawet gdy dane zdarzenie nie zostało uznane za wypadek przy pracy, a sporządzono i zatwierdzono w stosunku do niego protokół powypadkowy, pracodawca powinien umieścić stosowny wpis w powyższym rejestrze. Pełna dokumentacja dotycząca wypadków powinna być przechowywana u pracodawcy przez okres 10 lat.