Dnia 2 czerwca br. Trybunał Konstytucyjny uznał art. 2 ust. 1 ustawy z dnia 23 maja 1991 roku o związkach zawodowych (t.j. Dz.U. z 2014 r. poz. 167) za niezgody z Konstytucją, dając tym samym wszystkim osobom posiadającym nieformalny status pracownika, a więc zatrudnionym na podstawie umów cywilnoprawnych, prawo do zrzeszania się w związkach zawodowych.
Umowy cywilnoprawne, w tym umowa zlecenia, umowa o dzieło oraz umowa o świadczenie usług, które w publicystyce zyskały miano umów śmieciowych, w ostatnich latach stały się powszechnie stosowaną formą zatrudnienia. Jedną z negatywnych stron zatrudnienia na podstawie umów cywilnoprawnych dla osób świadczących pracę jest brak uprawnień pracowniczych, za które uważane jest także prawo zrzeszania się w związkach zawodowych.
Dotychczas bowiem prawo do tworzenia i przystępowania do związków zawodowych było traktowane jako uprawnienie przysługujące niemal i wyłącznie tylko pracownikom, przez których rozumiane były osoby pracujące na podstawie umów o pracę. Osoby zatrudnione na podstawie umów cywilnoprawnych nie mogły zatem tworzyć, ani posiadać statusu członka związku zawodowego. W tym miejscu należy podkreślić, iż Konstytucja stanowi, że Rzeczpospolita Polska zapewnia wolność tworzenia i działania związków zawodowych (zob. art. 12) oraz wolność zrzeszania się w związkach zawodowych (zob. art. 59 ust. 1).
W wyroku Trybunał Konstytucyjny orzekł m.in., iż art. 2 ust. 1 o związkach zawodowych w zakresie, w jakim ogranicza wolność tworzenia i wstępowania do związków zawodowych osobom wykonującym pracę zarobkową, lecz niewymienionym w tym przepisie, jest niezgody z powołanymi powyżej przepisami Konstytucji. Trybunał Konstytucyjny przesądził tym samym, iż osoby zatrudnione na podstawie umów cywilnoprawnych mają prawo tworzenia oraz przystępowania do już istniejących związków zawodowych. Wobec powyższego należy uznać, iż wolność zrzeszania się w związkach zawodowych przysługuje osobom posiadającym status pracownika, który w tym kontekście powinien być oceniany przez odwołanie się do kryterium wykonywania pracy zarobkowej, a nie rodzaju stosunku prawnego.
W związku z wyrokiem Trybunału Konstytucyjnego w najbliższym czasie należy spodziewać się nowelizacji ustawy o związkach zawodowych, na mocy której uprawnienie do zrzeszania się i wstępowania do związków zawodowych zostanie wprost przyznane osobom, które świadczą pracę na podstawie umów cywilnoprawnych.