utwór pracowniczy a prawa autorskie

O tym, jak różne mogą być obowiązki wykonywane w ramach stosunku pracy nie trzeba nikogo przekonywać. Jednym z takich obowiązków może być zobowiązanie do tworzenia określonych utworów czy dzieł (stosunek pracy ma bowiem co do zasady charakter trwały, ciągły). Prawną definicję utworu zawiera art. 1 ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych (tekst jedn.: Dz. U. z 2006 r., Nr 90, poz. 631 ze zm.) stanowiący, że utworem jest każdy przejaw działalności twórczej o indywidualnym charakterze, ustalony w jakiejkolwiek postaci, niezależnie od wartości, przeznaczenia i sposobu wyrażenia.

W przypadku utworu stworzonego przez pracownika pojawia się pytanie o to, komu (i jakie) przysługują do niego prawa autorskie. Odpowiedź na tak postawione pytanie znajdziemy w art. 12 prawa autorskiego, w którym przesądzono, iż co do zasady to pracodawca, którego pracownik stworzył utwór w wyniku wykonywania obowiązków ze stosunku pracy, z chwilą przyjęcia utworu nabywa do niego autorskie prawa majątkowe. Jest to jednak nabycie ograniczone, gdyż pracodawca nabywa prawo do utworu wtedy i tylko wtedy, kiedy pracownik w zakresie swoich obowiązków ma wskazane właśnie tworzenie utworów danego rodzaju.

Konsekwencją uznania, że dany utwór został stworzony w wyniku wykonywania obowiązków wynikających ze stosunku pracy (w związku z czym na pracodawcę przechodzą autorskie prawa majątkowe do niego) jest to, iż pracodawca nie ma obowiązku wypłacania pracownikowi za taki utwór odrębnego wynagrodzenia. Z kolei w razie dokonania przeciwnej oceny związku utworu z obowiązkami pracowniczymi należy uznać, iż utwór został stworzony niejako „poza” stosunkiem pracy, zatem nie jest objęty wynagrodzeniem określonym w umowie o pracę. W tym drugim przypadku, wobec pozostawania majątkowych praw autorskich do utworu przy pracowniku, to pracownik decyduje, czy przeniesie te prawa na pracodawcę (w całości lub w części) i na jakich warunkach, w szczególności zaś decyduje o wysokości wynagrodzenia z tytułu przekazania utworu pracodawcy (oczywiście o ile pracodawca zdecyduje się na nabycie lub skorzystanie z utworu na warunkach wskazanych przez pracownika).