Inspektor pracy przeprowadza czynności kontrolne, po okazaniu legitymacji służbowej oraz gdy kontrolowanym jest przedsiębiorca również – po okazaniu upoważnienia, w obecności kontrolowanego lub osoby przez niego upoważnionej, w siedzibie podmiotu kontrolowanego, miejscach wykonywania pracy i realizacji zadań, a także przechowywania dokumentów finansowych i kadrowych (np. w biurach rachunkowych prowadzących dokumentację pracowniczą). Możliwa jest także kontrola mimo nieobecności przedsiębiorcy (lub braku osoby upoważnionej), gdy jej przeprowadzenie jest uzasadnione zagrożeniem życia lub zdrowia pracowników (w takiej sytuacji upoważnienie do kontroli, może zostać doręczone w terminie 7 dni).
W celu dokonania niezbędnych ustaleń Inspektor pracy ma prawo swobodnie wejść na teren zakładu pracy oraz do obiektów i pomieszczeń podmiotów kontrolowanych, aby dokonać oględzin tychże obiektów, stanowisk pracy, maszyn i urządzeń oraz przebiegu procesów technologicznych i pracy. Przebieg i wyniki oględzin pomieszczeń pracy może utrwalać za pomocą aparatury i środków technicznych służących do zapisu obrazu lub dźwięku, czyli robić zdjęcia pomieszczeń pracy, stanu maszyn i urządzeń itp.
Inspektor może żądać od pracodawcy lub innego kontrolowanego podmiotu oraz od wszystkich pracowników lub osób, które pracodawca zatrudnia lub zatrudniał, albo które wykonują lub wykonywały pracę na rzecz kontrolowanego podmiotu, pisemnych i ustnych informacji w sprawach objętych kontrolą oraz wzywania i przesłuchiwania tych osób w związku z przeprowadzaną kontrolą. Jeżeli ma wątpliwości co do tego w jakim charakterze określone osoby przebywają na terenie zakładu pracy (np. placu budowy) może sprawdzić tożsamości osób wykonujących pracę (czy nie są to osoby zatrudnione „na czarno”).