Czy rozwiązanie umowy o pracę bez wypowiedzenia z winy pracownika może zostać uznane za naruszające chronione dobra osobiste pracownika?
Sprawa dotyczyła odwołania od rozwiązania umów o pracę bez wypowiedzenia z winy pracownika dwóch osób – jednej zatrudnionej na stanowisku prezesa zarządu oraz drugiej – członka zarządu. W obu przypadkach oświadczenia pracodawcy o rozwiązaniu umowy o pracę miały tę samą treść i wskazywały na naruszenie art. 377 k.s.h. oraz narażenie pracodawcy na znaczną szkodę. Pozwana zarzucała, że powodowie działający jako reprezentanci spółki podpisali niekorzystne umowy. W pozwach powodowie domagali się nie tylko świadczeń przewidzianych w Kodeksie pracy na okoliczność niezgodnego z prawem zwolnienia, ale także dochodzili roszczeń na gruncie Kodeksu cywilnego z tytułu naruszenia ich dóbr osobistych (renomy i reputacji).
Sąd rejonowy stwierdził niezgodność z prawem rozwiązania umowy o pracę bez wypowiedzenia na podstawie art. 52 § 1 k.p. uznając je za bezpodstawne i zasądził wypłatę odszkodowań oraz zadośćuczynienia za doznaną krzywdę. Spółka złożyła apelację do sądu okręgowego, który zasądził jedynie odszkodowanie na zasadach przewidzianych w Kodeksie pracy. Od tego rozstrzygnięcia skargę kasacyjną wnieśli powodowie.
Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 9 września 2015 roku, III PK 156/14 uznał w szczególności, że prawem dopuszczalne sposoby rozwiązywania stosunków pracy na ogół nie noszą cechy bezprawności ani zawinienia pracodawcy wymaganych do zasądzenia uzupełniających lub dalszych roszczeń dochodzonych na podstawie przepisów Kodeksu cywilnego, chyba że pracodawca działał ewidentnie bezprawnie oraz z zawinionym zamiarem i co najmniej przewidywalnością niekorzystnych skutków niezgodnego z prawem pozbawienia pracownika innego zatrudnienia, wskutek pozbawienia pracownika w istotnym stopniu możliwości zarobkowania w przyszłości. Ponadto prawo do utrzymania zatrudnienia ani prawo do znalezienia kolejnej pracy nie są prawami osobistymi, przeto samo rozwiązanie stosunku pracy z pracownikiem może naruszać jego dobra osobiste tylko w razie kwalifikowanego, zamierzonego i umyślnego pogwałcenia konkretnych osobistych praw pracowniczych.
Rozwiązanie umowy o pracę bez wypowiedzenia z winy pracownika może zatem naruszać chronione dobra osobiste pracownika, ale tylko wtedy, gdyby pismo pracodawcy zawierało zwroty oczywiście naruszające godność lub inne dobra osobiste, a w szczególności gdyby ewidentnie bezprawnie i bezpodstawnie podważało reputację lub renomę zawodową pracownika albo zawierało zwroty znieważające, obraźliwe, oczywiście nieprawdziwe, poniżające, ośmieszające lub upokarzające pracownika nielegalnie pozbawionego zatrudnienia z zamiarem naruszenia jego chronionych dóbr osobistych, wyrządzenia mu szkody materialnej lub krzywdy niemajątkowej.
Podsumowując, należy pamiętać, że sama nieprawdziwość przyczyny zwolnienia nie przesądza zatem ani o tym, że pracodawca naruszył dobra osobiste pracownika, ani tym bardziej o umyślności takiego działania pracodawcy. W orzecznictwie przyjmuje się, że rozwiązanie umowy o prace bez wypowiedzenia z winy pracownika nie stanowi bezprawnego działania w rozumieniu art. 24 § 1 k.c. nawet wtedy, gdy jego przyczyna okazała się nieprawdziwa (por. wyrok Sadu Najwyższego z dnia 1 października 1998 r., I PKN 353/ 98, wyrok z dnia 26 marca 1998 r., I PKN 573/97OSNAPiUS 1999 Nr 21, poz. 678).