Strony umowy o pracę nie są nią bezwzględnie związane. Zgodnie z art. 32 § 1 kp każda ze stron może rozwiązać umowę o pracę za wypowiedzeniem. Rozwiązanie umowy o pracę następuje z upływem okresu wypowiedzenia (art. 32 § 2 kp). Wynika z tego, że pracując na umowie o pracę, można złożyć wypowiedzenie, które „uruchomi” okres wypowiedzenia, po upływie którego umowa zostanie rozwiązana.
Terminy wypowiedzenia
Termin wypowiedzenia jest okresem, który upływa pomiędzy złożeniem wypowiedzenia, a rozwiązaniem umowy o pracę. Regulację w tym zakresie zawiera Kodeks pracy (art. 32 i n. kp). Dotyczą one każdej osoby świadczącej pracę w stosunku pracy. Długość takiego okresu zależna jest od dwóch czynników – rodzaju umowy oraz stażu pracy u danego pracodawcy.
Do 21 lutego 2016 r. Kodeks pracy przewidywał różne okresy wypowiedzenia w zależności od tego, czy była to umowa na okres próbny, na czas określony oraz czas nieokreślony. Po tej zmianie różnice są wyłącznie między umową na okres próbny oraz „normalnymi” umowami (tj. zarówno na czas określony, jak i nieokreślony).
Termi wypowiedzenia przy umowie na okres próbny
Okresy wypowiedzenia w stosunku do umowy na okres próbny określa art. 34 kp i wynoszą one:
- 3 dni robocze, jeżeli okres próbny nie przekracza 2 tygodni,
- 1 tydzień, jeżeli okres próbny jest dłuższy niż 2 tygodnie,
- 2 tygodnie, jeżeli okres próbny wynosi 3 miesiące.
W takim więc wypadku przy okresie próbnym wynoszącym 15 dni obowiązuje tygodniowy okres wypowiedzenia, tak samo jak przy wynoszącym 2 miesiące, 3 tygodnie i 6 dni. Dwutygodniowy będzie dotyczył wyłącznie okresów próbnych, które wynoszą równe trzy miesiące.
Okres wypowiedzenia przy umowie na czas określony i nieokreślony
Okresy wypowiedzenia w stosunku do umów na czas określony lub nieokreślony są inne i bardziej dostosowane do charakteru tych umów. Zależne są one od okresu zatrudnienia u danego pracodawcy (art. 36 § 1 kp). W związku z tym nie będą podlegały sumowaniu okresy zatrudnienia u poprzedniego pracodawcy. Wyjątkami tej zasady są sytuacje, gdy zakład pracy przeszedł na innego pracodawcę zgodnie z przepisami Kodeksu pracy (art. 23[2] kp) lub na mocy ustawy jeden pracodawca jest prawnym następcą innego (np. w razie odziedziczenia zakładu pracy).
Długość tych okresów wynosi (art. 36 § 1 pkt. 1-3 kp):
- 2 tygodnie w przypadku pracownika ze stażem mniejszym niż 6 miesięcy,
- 1 miesiąc w przypadku pracownika ze stażem co najmniej 6 miesięcy,
- 3 miesiące w przypadku pracownika ze stażem powyżej 3 lat.
Możliwe jest wydłużenie i skrócenie tych okresów. Wydłużyć można go w stosunku do pracownika, który pracował na stanowisku związanym z odpowiedzialnością materialną za powierzone mienie. W takim wypadku dla stażu mniejszego niż 6 miesięcy można ustalić miesięczny termin wypowiedzenia, a dla stażu pomiędzy 6 miesięcy a 3 lata – termin trzech miesięcy.
Gdy już którakolwiek ze stron złoży wypowiedzenie, to mogą one zgodnie ustalić krótszy okres wypowiedzenia.
Co robić w trakcie okresu wypowiedzenia?
Jeżeli okres wypowiedzenia dla konkretnego pracownika wynosi co najmniej 2 tygodnie, a wypowiedzenie umowy o pracę złożył pracodawca, to pracownik zyskuje prawo do specjalnego, pełnopłatnego zwolnienia w celu poszukiwania pracy. Wynosi ono:
- 2 dni robocze w trakcie dwutygodniowego i jednomiesięcznego okresu wypowiedzenia,
- 3 dni robocze w tracie trzymiesięcznego okresu wypowiedzenia.
Zgodnie z art. 36[2] kp pracodawca może jednostronnie zwolnić pracownika z obowiązku świadczenia pracy – z zachowaniem prawa do wynagrodzenia.
Konsultacje z zakładową organizacją związkową
Jeżeli w zakładzie pracy funkcjonuje organizacja związkowa, to ma ona swój udział przy wypowiadaniu umowę o pracę. Jeżeli więc pracodawca zamierza wypowiedzieć pracownikowi umowę, czyli po prostu zwolnić go, to musi ten zamiar zakomunikować organizacji, która reprezentuje pracownika (art. 38 § 1 kp). Pracownik jest reprezentowany przez organizację wtedy, gdy jest jej członkiem lub organizacja zgodziła się bronić jego praw.
Takie zawiadomienie musi zostać przez pracodawcę złożone na piśmie, w którym uzasadni on przyczyny wypowiedzenia umowy. Organizacja może, w ciągu 5 dni od otrzymania zawiadomienia, złożyć na piśmie zastrzeżenia, jeżeli uważa wypowiedzenie za nieuzasadnione. Zastrzeżenia te przedstawia pracodawcy, który na tej podstawie podejmuje ostateczną decyzję – chociaż opinia organizacji związkowej nie wiąże w żaden sposób pracodawcy.
Wtedy dopiero pracodawca może złożyć oświadczenie o wypowiedzeniu umowy pracownikowi i to od tego momentu będzie liczył się okres wypowiedzenia.