W prawie pracy obowiązuje ogólna reguła, zgodnie z którą w czasie usprawiedliwionej nieobecności pracownika w pracy pracodawca nie może wypowiedzieć mu umowy o pracę (zob. art. 41 k.p.). Ochrona pracownika przed zwolnieniem nie trwa jednak bez końca. Kiedy zatem pracodawca może rozwiązać umowę w trybie natychmiastowym (tj. bez zachowania okresu wypowiedzenia) z pracownikiem, który z przyczyn niezawinionych nie pojawia się w pracy?
Liczy się długość i przyczyna nieobecności
Pracodawca jest uprawniony do rozwiązania w trybie natychmiastowym umowy z pracownikiem dopiero po upływie okresu ochronnego, którego długość jest zależna przede wszystkim od ogólnej przyczyny nieobecności pracownika w pracy, a w przypadku nieobecności spowodowanej chorobą, także od zakładowego stażu pracy oraz przyczyny tejże choroby.
Choroba a zwolnienie pracownika w trybie natychmiastowym
Gdy przyczyną nieobecności pracownika w pracy jest choroba, pracodawca może rozwiązać umowę w trybie natychmiastowym w razie nieobecności przekraczającej:
- 3 miesiące – gdy pracownik był u niego zatrudniony krócej niż 6 miesięcy przed wystąpieniem niezdolności do pracy (zob. art. 53 § 1 pkt 1 lit. a) k.p.);
- łączny okres podbierania z tego tytułu wynagrodzenia i zasiłku chorobowego oraz pobierania świadczenia rehabilitacyjnego przez pierwsze 3 miesiące – gdy pracownik był u niego zatrudniony co najmniej 6 miesięcy przed wystąpieniem niezdolności do pracy lub jeżeli niezdolność została spowodowana wypadkiem przy pracy lub chorobą zawodową (zob. art. 53 § 1 pkt 1 lit. b) k.p.).
Świadczenia na rzecz pracownika w trakcie choroby
Pracownik zachowuje prawo do wynagrodzenia w razie nieobecności spowodowanej chorobą przez łączny okres do 33 dni w roku kalendarzowym, a w przypadku pracownika, który ukończył 50 rok życia za okres do 14 dni. W sytuacji, gdy niezdolność do pracy trwa dłużej, pracownikowi należy się zasiłek chorobowy wypłacany przez organ rentowy (zob. art. 92 § 1 i 4 k.p.). Zasiłek chorobowy przysługuje natomiast przez okres nie dłuższy niż 182 dni, a jeżeli niezdolność do pracy została spowodowana gruźlicą lub występuje w trakcie ciąży – nie dłużej niż przez 270 dni (zob. art. 8 ustawy o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa; dalej jako: ustawa zasiłkowa). Jeżeli po wyczerpaniu zasiłku chorobowego pracownik nadal jest niezdolny do pracy, a dalsze leczenie lub rehabilitacja rokują odzyskanie przez niego zdolności do pracy, pracownikowi przysługuje świadczenie rehabilitacyjne. Świadczenie to przysługuje przez okres niezbędny do przywrócenia zdolności do pracy, nie dłużej jednak niż przez 12 miesięcy (zob. art. 18 ust. 1 i 2 ustawy zasiłkowej). Wymaga podkreślenia, że ochrona przed wypowiedzeniem trwa jednak tylko przez pierwsze 3 miesiące pobierania świadczenia rehabilitacyjnego przez pracownika.
Inne przyczyny nieobecności a zwolnienie w trybie natychmiastowym
Jeżeli powodem nieobecności pracownika w zakładzie jest sprawowanie opieki nad dzieckiem bądź kwarantanna, pracodawca może rozwiązać umowę bez wypowiedzenia dopiero po upływie okresu ograniczonego pobieraniem odpowiednio zasiłku opiekuńczego lub wynagrodzenia i zasiłku chorobowego.
W myśl art. 53 § 2 k.p. rozwiązanie umowy o pracę bez wypowiedzenia nie może bowiem nastąpić w razie nieobecności spowodowanej:
- odosobnieniem pracownika ze względu na chorobę zakaźną – w okresie pobierania z tego tytułu wynagrodzenia i zasiłku;
- sprawowaniem opieki nad dzieckiem – w okresie pobierania z tego tytułu zasiłku.
Zasiłek opiekuńczy z tytułu sprawowania opieki nad dzieckiem przysługuje przez okres nie dłuższy niż 60 dni w roku kalendarzowym (zob. art. 32 i 33 ustawy zasiłkowej). Co istotne, ochrona przed rozwiązaniem umowy obowiązuje tylko w przypadku sprawowania opieki nad dzieckiem, a nie już nad innym członkiem rodziny.
W sytuacji, gdy zachodzi inna usprawiedliwiona przyczyna nieobecności pracownika, niż te omówione powyżej – pracodawca może rozwiązać umowę w trybie natychmiastowym po upływie 1 miesiąca absencji (zob. art. 53 § 1 pkt 2 k.p.). Sąd Najwyższy wyraził pogląd, że taką usprawiedliwioną przyczyną nieobecności jest osadzenie pracownika w zakładzie karnym w celu wykonania kary pozbawienia wolności (zob. wyrok SN z dnia 12 stycznia 2012 roku, sygn. akt I PK 74/11).