Za przestój w pracy, mimo że nie doczekał się jeszcze jednolitej definicji, możemy uważać nieplanowaną, przejściową przerwę w normalnym toku pracy, spowodowaną zaburzeniami w funkcjonowaniu zakładu pracy powstałymi wskutek niedających się przewidzieć okoliczności natury technicznej lub organizacyjnej. Przyczyny przestoju mogą pochodzić z zewnątrz (np. przerwa w dostawie prądu) lub mogą być wywołane przez pracodawcę bądź pracownika.
Przestój jest sytuacją nietypową, zasadniczą kwestią jest rozróżnienie dwóch rodzajów przestoju:
- przestój powstały z przyczyn dotyczących pracodawcy, czyli niezawiniony przez pracownika, np. niezapewnienie narzędzi do pracy, zła organizacja pracy;
- przestój zawiniony przez pracownika, np. uszkodzenie maszyny uniemożliwiające dalszą pracę.
Podział ten jest bardzo istotny, bowiem w odmienny sposób kształtuje się wówczas obowiązek wypłacenia wynagrodzenia pracownikowi za czas przestoju.
Kiedy pracownikowi należy się wynagrodzenie?
Wynagrodzenie przestojowe przysługuje pracownikowi, jeżeli łącznie zostaną spełnione poniższe warunki:
- przestój był niezawiniony przez pracownika,
- pracownik pozostawał w gotowości do pracy, czyli w dyspozycji pracodawcy (nie w czasie usprawiedliwionej nieobecności w pracy).
W sytuacji, kiedy przestój wystąpił z winy pracownika, wynagrodzenie nie przysługuje.
Jaka jest wysokość wynagrodzenia za czas przestoju?
W myślart. 81 k.p.za czas niezawinionego przestoju pracownikowi przysługuje wynagrodzenie według wynikającej z umowy o pracę stawki osobistego zaszeregowania. Jeżeli zaś taki składnik wynagrodzenia nie został wyodrębniony przy określaniu warunków wynagrodzenia, to pracownikowi przysługuje 60% wynagrodzenia. W każdym przypadku wynagrodzenie to nie może być jednak niższe od wysokości minimalnego wynagrodzenia za pracę, ustalonego na podstawie odrębnych przepisów.
Wykonywanie innej pracy w czasie przestoju
Dodatkowym uprawnieniem pracodawcy w czasie przestoju jest możliwość powierzenia pracownikowi w tym czasie innej pracy. Wówczas kwestia wysokości wynagrodzenia zależy od tego, czy przestój był zawiniony przez pracownika czy też nie. W przypadku niezawinionego przestoju i powierzenia pracownikowi innej pracy, pracodawca ma obowiązek wypłacić wynagrodzenie za pracę wykonaną, jednak nie może być ono niższe, niż przysługujące pracownikowi wynagrodzenie według wynikającej z umowy o pracę stawki osobistego zaszeregowania. Jeżeli zaś przestój wystąpił z winy pracownika i pracodawca powierzył mu na ten czas inną pracę wówczas wypłaca się wynagrodzenie w wysokości przewidzianej za daną, wykonaną przez pracownika pracę (bez gwarancji wyrównania do stawki wynikającej z osobistego zaszeregowania pracownika).
Praca powierzona na czas przestoju nie musi odpowiadać kwalifikacjom pracownika, nie musi też być tak samo wynagradzana jak ta, którą do tej pory wykonywał. Powierzenie pracownikowi innej pracy nie jest w sytuacji wystąpienia przestoju ograniczone czasowo, jednak czas jej wykonywania nie może przekraczać czasu powstałego przestoju.