Czas pracy kierowcy kontrolowany jest nie tylko przez Inspekcję Transportu Drogowego, ale również przez Państwową Inspekcję Pracy. Obu organom przysługuje szeroki katalog uprawnień w czasie kontroli u przedsiębiorcy transportowego, a co za tym idzie – zakres kontroli jest również bardzo szeroki. W konsekwencji przedsiębiorca transportowy może zapłacić podwójną karę za nieprzestrzeganie przepisów w zakresie czasu pracy od PIP oraz ITD.
Należy również zaznaczyć, że statystycznie 90% kierowców w Polsce jest nieprawidłowo rozliczanych, co naraża przedsiębiorcę na podwójne ukaranie. Dlatego warto zwrócić uwagę na uprawnienia PIP oraz konsekwencje niedostosowania się do przepisów, tym bardziej, że kara nałożona na firmę transportową podczas kontroli przeprowadzonej przez inspektorów PIP w siedzibie przedsiębiorcy może wynieść nawet 30 tysięcy złotych.
Kontrola PIP bez zapowiedzi
Wytyczne Głównego Inspektora Pracy oraz obowiązujące przepisy prawa dają praktycznie inspektorom wolną rękę w zakresie rozpoczynania działań kontrolnych bez konieczności uprzedniego zawiadomienia przedsiębiorcy o zamiarze i terminie wszczęcia wizyty. Takie działanie musi być jednak uzasadnione.
Państwowa Inspekcja Pracy posiada szeroki katalog uprawnień w przypadku kontroli przedsiębiorcy transportowego. Większość inspektorów pracy odbyła szkolenie mające na celu zdobycie przez nich wiedzy w zakresie zapisów na wykresówkach tacho, a także pod kątem przestrzegania norm czasu pracy kierowcy i prawidłowej ewidencji tego czasu, dlatego też kontrola może objąć również kwestie przestrzegania przepisów w tym zakresie.
Kontroler PIP musi się wylegitymować i okazać upoważnienie
Należy podkreślić, że kontrola przez Inspektora PIP poprzedzona powinna być wylegitymowaniem się przez kontrolera oraz okazaniem upoważnienia do kontroli. Przedsiębiorca otrzymuje upoważnienie uprawniające do przeprowadzenia kontroli tylko imiennie wskazanego, zazwyczaj jednego, inspektora pracy. Z dokumentu tego wynika:
- Jakie będzie zakres kontroli np. prawna ochrona pracy, w tym BHP, przepisy dotyczące legalności zatrudnienia, czas pracy czy ewidencja pracowników wykonujących pracę w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze;
- Przewidywany okres kontroli i miejsce jej wykonywania;
- Z pouczenia pracodawca dowie się, jakie przysługują mu prawa i obowiązki w czasie wizyty inspektora
Przedsiębiorca może żądać powyższych informacji od kontrolera, a gdyby inspektor odmówił udzielenia powyższych informacji, kontrolowany może nie wyrazić zgodny na podjęcie przez niego działań. Podejmując tego typu decyzję, należy być jednak bardzo ostrożnym, bowiem w takiej sytuacji inspektor może uznać, że przedsiębiorca popełnił wykroczenie polegające na uniemożliwieniu prowadzenia wizytacji zakładu pracy lub nieudzieleniu informacji niezbędnych do wykonywania jej zadań. Pracodawca może również dopuścić się przestępstwa polegającego na udaremnianiu lub utrudnianiu czynności o charakterze kontrolnym z kodeksu karnego.
Typowa kontrola przeprowadzana u przedsiębiorcy obejmuje:
- spotkanie z pracodawcą i związkami zawodowymi;
- kontrolę właściwą.
Kontrola jako efekt skargi i nie tylko
Kontrola Państwowej Inspekcji Pracy może być wynikiem skargi pracowniczej, ale nie jest to jedyna przesłanka do jej przeprowadzenia. Jeżeli PIP uzna, że u danego przedsiębiorcy zachodzi uzasadnione podejrzenie nieprzestrzegania przepisów praw pracy, może zadecydować o potrzebie przeprowadzenia kontroli. Warto zaznaczyć, że przedsiębiorca nie otrzyma informacji od PIP, czy podjęte działania wynikają ze skargi jednego z pracowników, czy też są wynikiem samodzielnej decyzji PIP.
Państwowa Inspekcja Pracy kontroluje firmy transportowe w zakresie czasu pracy od 2009 roku. Kontrola ta obejmuje czas prowadzenia pojazdów, wymagane przerwy w jeździe oraz odpoczynek dobowy i tygodniowy.
Czas trwania kontroli
Kontrola Państwowej Inspekcji Pracy może łącznie trwać przez 4 lub 8 tygodni w roku kalendarzowym (w zależności od wielkości firmy). Inspektor ma prawo wstępu na teren zakładu pracy o każdej porze dnia i nocy bez zapowiedzi. W przypadku nieobecności przedsiębiorcy lub osoby upoważnionej do reprezentacji firmy czynności kontrolne mogą się odbyć w obecności innego pracownika przedsiębiorcy, który w tym przypadku będzie traktowany jako osoba umocowana do podejmowania wszelkich czynności prawnych.
Na co zwróci uwagę PIP
Państwowa Inspekcja Pracy posiada uprawnienie do skontrolowania:
- Karty ewidencji czasu pracy sporządzoną na podstawie zapisów na wykresówkach lub na karcie kierowcy w zakresie obejmującym: pracę w poszczególnych dobach, w tym pracę w niedziele i święta, w porze nocnej, w godzinach nadliczbowych oraz w dni wolne od pracy wynikające z rozkładu pracy w przeciętnie pięciodniowym tygodniu pracy, a także dyżury, urlopy, zwolnienia od pracy oraz inne usprawiedliwione i nieusprawiedliwione nieobecności w pracy; do karty ewidencji czasu pracy pracownik dołącza się jego wnioski o udzielenie czasu wolnego od pracy w zamian za czas przepracowany w godzinach nadliczbowych;
- Imiennej karty (listy) wypłacanego wynagrodzenia za pracę i innych świadczeń związanych z pracą;
- Dokumenty potwierdzające kwalifikacje zawodowe do wykonywania zawodu kierowcy;
- Orzeczenia lekarskie o braku przeciwskazań do zatrudnienia, czyli aktualne badania lekarskie kierowców;
- Pozostałej dokumentacji wchodzącej w skład akt osobowych.
W toku wykonywania czynności kontrolnych inspektorowi pracy, przysługuje szereg uprawnień. Zaliczamy do nich prawo inspektora do m. in.:
- przedstawienia przez wszystkie osoby znajdujące się na terenie przedsiębiorstwa dowodów tożsamości,
- żądania udzielenia pisemnych informacji mających związek z kontrolą czy przesłuchania pracownika w sprawie związanej bezpośrednio z kontrolą.
Katalog uprawnień przysługujących inspektorowi Państwowej Inspekcji Pracy są bardzo szerokie. Należy jednak pamiętać, że kontrolowany nie ma obowiązku udostępniania dokumentów jakiemukolwiek pracownikowi PIP. Takie uprawnienia, jak również możliwość przesłuchiwania przysługuje wyłącznie inspektorowi Państwowej Inspekcji Pracy.
Zastrzeżenia do protokołu tylko przed jego podpisaniem
Jeżeli inspektor Państwowej Inspekcji Pracy nie stwierdzi żadnych uchybień, sporządzona zostanie notatka urzędowa, która będzie zawierała zwięzły opis stanu faktycznego ustalonego podczas kontroli. Natomiast w przypadku stwierdzenia naruszenia prawa pracy, inspektor przygotuje protokół, w których szczegółowo je opisuje. Ważne jest, aby przedsiębiorca pamiętał, że przed złożeniem podpisu, może wnieść zastrzeżenie co do treści protokołu. Ma prawo to zrobić w czasie 7 dni od dnia, w którym przedstawiono mu dokument. Inspektor PIP musi przeanalizować te zastrzeżenia, a jeśli okażą się zasadne, powinien zmodyfikować, bądź uzupełnić wskazaną część protokołu. Jeżeli przedsiębiorca lub uprawniona do reprezentacji kontrolowanej firmy osoba nie podpiszą sporządzonego protokołu, to i tak inspektor Państwowej Inspekcji Pracy będzie uprawniony do zastosowania właściwych środków prawnych, np. nałożenia kary.
Małe nieprawidłowości skutkują nakazem usunięcia uchybień
Zdarza się, że stwierdzone przez Państwową Inspekcję Pracy nieprawidłowości nie stanowią dużego naruszenia prawa. W takiej sytuacji inspektor może nakazać przedsiębiorcy usunięcie uchybień. Taki nakaz inspektora zawiera wnioski zebrane w trakcie kontroli Państwowej Inspekcji Pracy oraz ich umocowanie prawne. Osoba uprawniona do reprezentacji ma obowiązek powiadomić właściwy organ Państwowej Inspekcji Pracy o terminie i sposobie wypełnienia wniosków inspektora w terminie zawartym w danym nakazie, ale nie dłuższym niż 30 dni.