W związku z ustaniem stosunku pracy przerywa się swoista więź prawna i faktyczna łącząca pracodawcę z pracownikiem. Wraz z nim na pracodawcę zostaje nałożony szereg obowiązków, które wymuszają na nim określone zachowania. Ich niedopełnienie może wiązać się z powstaniem po stronie pracownika odpowiednich roszczeń lub ze zaktualizowaniem się odpowiedzialności pracodawcy za naruszenie określonych przepisów. Na przykład za nie wydanie pracownikowi świadectwa pracy w terminie grozi kara grzywny (art. 97 §1 k.p.w związku z art. 282 § 1 pkt 3k.p).
Obowiązek udzielenie zwolnienia na poszukiwanie pracy
W przypadku wypowiedzenia umowy o pracę przez pracodawcę pracownik nabywa prawo do zwolnienia na poszukiwanie pracy w wymiarze:
- 2 dni roboczych w okresie dwutygodniowego i jednomiesięcznego wypowiedzenia,
- 3 dni roboczych – w okresie trzymiesięcznego wypowiedzenia.
Zwolnienie następuje z zachowaniem prawa do wynagrodzenia. Prawo do zwolnienia powstaje z chwilą rozpoczęcia okresu wypowiedzenia i jest niezależne od prawa pracownika do urlopu wypoczynkowego.
Obowiązek wydania świadectwa pracy
Świadectwo pracy jest dokumentem, który otrzymuje pracownik, w związku w rozwiązaniem lub wygaśnięciem stosunku pracy. Pracodawca jest obowiązany wydać świadectwo pracy bez osobnego wezwania pracownika, niezwłocznie po ustaniu stosunku pracy. Odrębne zasady wydawania świadectwa pracy przewidziane zostały na wypadek zawierania przez pracownika i pracodawcę kolejnych umów terminowych. Wydanie świadectwa pracy nie może być uzależnione od uprzedniego rozliczenia się pracownika z pracodawcą.
Ekwiwalent za urlop wypoczynkowy
W myśl art. 171 k.p.w przypadku niewykorzystania przez pracownika przysługującego mu urlopu wypoczynkowego w całości lub w części, z powodu rozwiązania lub wygaśnięcia stosunku pracy, pracownikowi przysługuje ekwiwalent pieniężny. Nie jest on wypłacany tylko wówczas gdy, strony postanowiły o wykorzystaniu urlopu w czasie pozostawania pracownika w stosunku pracy na podstawie kolejnej umowy o pracę zawartej z tym samym pracodawcą bezpośrednio po rozwiązaniu lub wygaśnięciu poprzedniej umowy o pracę.
Odprawy i odszkodowania
W pewnych sytuacjach ustanie stosunku pracy wiąże się z koniecznością wypłacenia odchodzącemu pracownikowi związanego z tym świadczenia pieniężnego.
Pracownik ma prawo do odprawy w razie, gdy jego umowa o pracę jest rozwiązywana na podstawie ustawy z dnia 13 marca 2003 roku o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracowników. Wysokość odprawy zależy wówczas od zakładowego stażu pracy i wynosi:
- jednomiesięczne wynagrodzenie, przy stażu pracy krótszym niż 2 lata,
- dwumiesięczne wynagrodzenie – przy stażu pracy dłuższym niż 2 lata i krótszym niż 8 lat,
- trzymiesięczne wynagrodzenie w przypadku stażu dłuższego niż 8 lat.
Przy ustalaniu stażu zakładowego uwzględnia się wszystkie okresy zatrudnienia u tego samego pracodawcy, bez względu na rodzaj umowy o pracę oraz długość przerw w zatrudnieniu.
Innym rodzajem przysługującego pracownikowi świadczenia jest odprawa emerytalno – rentowa. W sytuacji, kiedy stosunek pracy ustaje w związku z przejściem pracownika na rentę lub emeryturę pracodawca ma obowiązek wypłacenia odprawy w wysokości jednomiesięcznego wynagrodzenia.
Natomiast odszkodowanie z powodu skrócenia okresu wypowiedzenia przysługuje pracownikowi, gdy pracodawca rozwiązując umowę o prace na czas nieokreślony z przyczyn niedotyczących pracownika skrócił trzymiesięczny okres wypowiedzenia (maksymalnie do jednego miesiąca). Wówczas pracownikowi przysługuje odszkodowanie w wysokości wynagrodzenia za pozostałą, niezrealizowaną część okresu wypowiedzenia.
Wyrejestrowanie z ubezpieczeń w ZUS
Rozwiązanie stosunku pracy jest równoznaczne z wygaśnięciem tytułu do ubezpieczeń społecznych. Pracodawca powinien złożyć zgłoszenie wyrejestrowania pracownika z ubezpieczeń na druku ZUS ZWUA w ciągu 7 dni od ustania stosunku pracy. Jeśli pracownik zgłosił do ubezpieczenia zdrowotnego członków swojej rodziny, to pracodawca dokonuje wyrejestrowania również tych osób. Jako datę wyrejestrowania wpisuje się następny dzień po ustaniu stosunku pracy.
Powiadomienie organu egzekucyjnego
Jeżeli wynagrodzenie pracownika, którego stosunek pracy ustaje podlega zajęciu komorniczemu, odpowiednią informację zamieszcza się w świadectwie pracy. W przypadku kiedy nowy pracodawca jest znany dotychczasowemu pracodawcy, wówczas na tym drugim ciąży obowiązek przesłania nowemu pracodawcy dokumentów dotyczących zajęcia wynagrodzenia. Pracodawca powiadamia o tym fakcie komornika i pracownika będącego dłużnikiem w postępowaniu egzekucyjnym.