Jednym ze sposobów przymusowego wyegzekwowania od dłużnika roszczenia stwierdzonego tytułem wykonawczym jest egzekucja z wynagrodzenia za pracę. Komornik dokonując zajęcia wynagrodzenia za pracę wzywa pracodawcę, aby ten nie wypłacał dłużnikowi poza częścią wolną od zajęcia żadnego wynagrodzenia, lecz przekazywał je jemu lub bezpośrednio wierzycielowi.
Potrącenia z wynagrodzenia za pracę można dokonywać co do zasady do wysokości połowy wynagrodzenia, tylko w przypadku egzekucji świadczeń alimentacyjnych granica ta została podwyższona do wysokości trzech piątych. W granicach tych, kwotą wolną od potrąceń jest jednak kwota minimalnego wynagrodzenia za pracę (nie dotyczy egzekucji zobowiązań alimentacyjnych). Część wynagrodzenia wolna od zajęcia to kwota, która powinna być w założeniu przekazana pracownikowi i służyć mu w zaspokajaniu jego podstawowych potrzeb życiowych.
Nierzadko zdarza się, że pracodawca wypłaca pracownikowi wynagrodzenie przelewem na jego rachunek bankowy. Czy w takiej sytuacji komornik, który dokonał uprzednio zajęcia wynagrodzenia za pracę, ma prawo zająć również rachunek bankowy prowadzony na rzecz dłużnika? Przed przystąpieniem do odpowiedzi na powyższe pytanie należy przybliżyć jak przebiega egzekucja z wierzytelności z rachunku bankowego. Zgodnie z art. 890 § 1 Kodeksu postępowania cywilnego zajęcie wierzytelności z rachunku bankowego jest dokonane z chwilą doręczenia bankowi zawiadomienia o zakazie wypłat z tego rachunku i obejmuje również kwoty, które nie były na rachunku bankowym, a zostały wpłacone na ten rachunek po dokonaniu zajęcia. Zajęcie wierzytelności z rachunku bankowego zobowiązuje bank, w przypadku braku przeszkód, do bezzwłocznego przekazania zajętej kwoty na pokrycie należności oraz do nie dokonywania wypłat z rachunku bankowego bez zgody komornika.
Przechodząc do meritum, należy wskazać, że w sytuacji, gdy pracodawca wypłaca pracownikowi wynagrodzenie przelewem na jego rachunek bankowy, środki finansowe zgromadzone na rachunku, a uzyskane z tytułu wcześniej wykonanej pracy nie podlegają opisanej powyżej ochronie przewidzianej w Kodeksie pracy dla wynagrodzenia i stanowią wierzytelności z rachunku bankowego. Środki finansowe stanowiące wynagrodzenie za pracę z chwilą wpłaty na rachunek bankowy tracą swój pierwotny charakter. Ponadto, zajęcie wynagrodzenia za pracę dotyczy przyszłych wynagrodzeń, tj. należnych od chwili dokonania zajęcia.
Odmiennie sytuacja kształtuje się, gdy otrzymywane na rachunek bankowy wynagrodzenie za pracę jest już uprzednio pomniejszane o kwoty przekazane na zaspokojenie należności, a jednocześnie został zajęty także rachunek bankowy. W takim przypadku może dojść do przeznaczenia całej kwoty wynagrodzenia na poczet egzekwowanej należności, bank bowiem przekazując komornikowi kwoty z rachunku nie rozpatruje źródeł ich pochodzenia. Jeżeli dojdzie do takiej sytuacji najkorzystniejszym będzie zwrócić się do pracodawcy z dyspozycją zmiany sposobu wypłaty pozostałej po potrąceniu części wynagrodzenia, na wypłatę do rąk własnych. Wartym podkreślenia jest również fakt, że pracodawca nie powinien odmówić wypłaty wynagrodzenia bezpośrednio do rąk pracownika. Zgodnie z art. 86 § 3 Kodeksu pracy obowiązek wypłacenia wynagrodzenia może być spełniony w inny sposób niż do rąk pracownika, jeżeli tak stanowi układ zbiorowy pracy lub pracownik uprzednio wyraził na to zgodę na piśmie. Należy zatem stwierdzić, że podstawową formą wypłaty wynagrodzenia jest forma bezpośredniego przekazania wynagrodzenia pracownikowi.
Innym rozwiązaniem jest złożenie wniosku do wierzyciela, ewentualnie komornika o zwolnienie rachunku bankowego w części, tj. co do wpływów z wynagrodzenia za pracę. Komornik jednak może odmówić dokonania zwolnienia, powołując się na fakt, że prowadzi postępowanie egzekucyjne zgodnie z wnioskiem wierzyciela. Jeżeli komornik nie dokona zwolnienia rachunku bankowego, wówczas możliwe będzie złożenie do sądu skargi na czynności komornika na podstawie art. 767 § 1 Kodeksu postępowania cywilnego. Skargę składa się do sądu rejonowego, przy którym działa komornik, w terminie tygodniowym od dnia doręczenia postanowienia oddalającego wniosek o zwolnienie wolnej od potrąceń kwoty wynagrodzenia wpływającej na rachunek bankowy. Istnieje jednak ryzyko, że sąd oddali skargę, gdyż uzna, że komornik, dokonując zajęcia rachunku bankowego nie naruszył przepisów postępowania. Kolejnym sposobem może być złożenie do sądu pisma z prośbą o wydanie przez sąd z urzędu zarządzenia komornikowi w przedmiocie zwolnienia rachunku bankowego. Zgodnie z art. 759 § 2 Kodeksu postępowania cywilnego sąd może z urzędu wydawać komornikowi zarządzenia zmierzające do zapewnienia należytego wykonania egzekucji oraz usuwać spostrzeżone uchybienia.
Mając na uwadze powyższe, należy ponownie podkreślić, że najprostszym, a zarazem najskuteczniejszym sposobem, aby uchronić się od egzekucji z faktycznie całego wynagrodzenia jest złożenie u pracodawcy dyspozycji wypłaty wynagrodzenia za pracę do rąk własnych.
Na marginesie warto również wskazać, że stosowanie do art. 54 ust. 1 ustawy Prawo bankowe środki pieniężne znajdujące się na rachunkach są wolne od zajęcia do wysokości trzykrotnego przeciętnego wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw, bez wypłat nagród z zysku (nie dotyczy egzekucji świadczeń alimentacyjnych).