Do tej pory pracodawcy często mieli problem z jednoznacznym stwierdzeniem, czy należy opłacać składki na Fundusz Emerytur Pomostowych za pracownika wykonującego pracę w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze zatrudnionego w niepełnym wymiarze czasu pracy. Niejasności w interpretacji przepisów powodowały, że nie wszyscy pracodawcy opłacali powyższe składki, sądząc, że mają one charakter ubezpieczenia. Z powodu niejednoznacznego orzecznictwa w dniu 28 września 2016 roku Sąd Najwyższy podjął uchwałę w składzie siedmiu sędziów (III UZP 10/16), w której jednoznacznie określono status składki na Fundusz Emerytur Pomostowych.
Praca w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze
Do tej pory sprzeczne orzecznictwo sądów dotyczyło zakresu obowiązku opłacania składki na Fundusz Emerytur Pomostowych za pracowników wykonujących pracę w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, uregulowanego w art. 35 ust. 1 i 2 ustawy o emeryturach pomostowych. Istotą problemu jest pytanie, czy składki na Fundusz Emerytur Pomostowych opłaca się za wszystkich pracowników, którzy urodzili się po dniu 31 grudnia 1948 r. oraz wykonują prace w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, czy tylko za tych, których uważa się za pracowników wykonujących pracę w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze w pełnym wymiarze czasu pracy (na podstawie art. 3 ust. 4 i 5 ustawy o emeryturach pomostowych).
W powyższym kontekście Sąd Najwyższy wskazał, że w art. 3 ustawy ustawodawca wymienił rodzaje prac w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze i określił wymiar czasu ich wykonywania. Dopiero wypełnienie wszystkich okoliczności (rodzaj pracy i czas jej wykonywania) uprawnia do emerytury pomostowej. Odrębną kwestią jest obowiązek opłacania składki na Fundusz Emerytur Pomostowych, który wynika z art. 35 ust. 1 ustawy. Przepis ten zawiera informacje o podmiocie ubezpieczenia oraz o kategoriach prac wymienionych w art. 3 ust. 1 i 3, których wykonywanie przez ten podmiot powoduje powstanie obowiązku opłacania wyżej wspomnianych składek.
Składka a ubezpieczenie
Sąd Najwyższy wskazał również różnice między składką na Fundusz Emerytur Pomostowych a ubezpieczeniem społecznym. Pomimo przeznaczenia składek na Fundusz Emerytur Pomostowych, które są źródłem wypłat emerytur, bez powiązania z kumulowaniem składek na powstanie prawa do emerytury pomostowej, Sąd Najwyższy stwierdził, że wykazuje ona cechy charakteryzujące podatki lub inne daniny publiczne. Tym samym, zdaniem Sądu to właśnie do tego typu podatków należy porównywać składkę na emeryturę pomostową. W ustawie o systemie ubezpieczeń społecznych składkami określane są zbiorczo składki na ubezpieczenia społeczne oraz poszczególne składki na ubezpieczenie emerytalne, rentowe, chorobowe i wypadkowe. W ustawie o emeryturach pomostowych nie używa się natomiast pojęcia „składka na ubezpieczenie”, lecz jest mowa wyłącznie o składce na Fundusz Emerytur Pomostowych. Ponadto, nie jest wymagane podleganie obowiązkowi opłacania składki na Fundusz Emerytur Pomostowych, aby uzyskać uprawnienia do emerytury pomostowej, a sama jej wysokość jest ustalana bez uwzględnienia tej składki.
Zdaniem Sądu Najwyższego, taki właśnie nieubezpieczeniowy charakter składki na Fundusz Emerytur Pomostowych pozwala na traktowanie jej jako daniny publicznej i stwierdzenie, że powinna być ona odprowadzana za każdego pracownika podlegającego ubezpieczeniu emerytalnemu z tytułu wykonywania pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze niezależnie od oczekiwań nabycia prawa do emerytury.
Fundusz Emerytur Pomostowych – za kogo zapłaci pracodawca?
Powyższe rozważania oznaczają, że obowiązek składkowy odpowiada zakresowi informacji do centralnej ewidencji stanowisk pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, w której płatnicy składki uwzględniają liczbę stanowisk pracy. Dodatkowo, pokrywa się on z zakresem informacji do centralnego rejestru pracowników wykonujących prace w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze.
Wprawdzie pracownikowi wykonującemu pracę w szczególnych warunkach lub o szczególnych charakterze zatrudnionemu w niepełnym wymiarze czasu pracy nie będzie przysługiwać prawo do emerytury pomostowej, jednak pracodawca będzie zobowiązany opłacić za tego pracownika składkę na Fundusz Emerytur Pomostowych.